"Wat we doen als architecten moet een leven en langer meegaan"
Met een ingrijpende verbouwing in tijden van corona en een drukke architectenpraktijk weet Els Van Reeth maar al te goed hoe veeleisend verbouwen kan zijn. We laten ons rondleiden in haar beschermde energieneutrale hoeve in Waarloos, waar ze haar visie op duurzaamheid kan toelichten.
Circulariteit
De verbouwing van onze oude beschermde hoeve is tegelijk tot een showcase uitgegroeid voor ons architectenbureau. We kunnen hier materialen uittesten, stap voor stap ruimte na ruimte aanpakken en documenteren hoe het proces vordert.
Deze dubbelwoning bestaat uit twee architecturale volumes. Een deel fungeert als kantoor, het andere is onze gezinswoning. Nu is het interieur open maar dat kan worden gesplitst. Ook de bovenverdieping en het gelijkvloers zijn opdeelbaar. De woning is dus geschikt voor een hele waaier van scenario's, al naargelang de behoeften en wat de tijd brengt.
Als architect begeleid ik veel zelfbouwers en krijg ik regelmatig vragen over circulariteit. Voor mij betekent dat vooral demonteerbaarheid, aanpasbaarheid en werken met natuurlijke en gezonde materialen.
Demonteerbaarheid staat voor eenvoudige, geplande, herbruikbaarheid, liefst zonder waardeverlies van het materiaal. Met aanpasbaarheid voorzien we de mate waarin het gebouw van functie kan veranderen om bewoners in hun levensfasen alle comfort en mogelijkheden te blijven bieden. Oudere mensen willen trappen vermijden, jongere mensen willen hun ouders op een bepaald moment laten inwonen. Je kan niet alles voorzien, maar met voldoende, slim geplaatste technische ruimtes voor extra leidingen en voorzieningen wordt het makkelijk om later aanpassingen in de indeling te doen. Werken met natuurlijke materialen zit al dicht bij duurzaamheid, de lijn is niet altijd scherp te trekken en dat hoeft ook niet. Voor mij is het belangrijk dat materialen nagroeibaar zijn, dus proberen we altijd om materialen uit eindige, uitputbare bronnen te vermijden. Wat trouwens niet altijd lukt, maar je komt wel verder dan je zou denken. Op onze werf hebben we alle afvalsoorten gescheiden en gerecupereerd wat mogelijk was.
Van chape naar droogbouw
Ik moet mensen nog overtuigen van de nieuwe methodes en materialen die gepaard gaan met circulair bouwen. Veelal kiest men uit gewoonte en valt men terug op betrouwbare methodes. Denk aan de keuze voor een gebruikelijke chape, die alle stabiliteit biedt. Hij is ook snel gelegd en geëgaliseerd, maar het duurt wel 28 dagen voor hij droog is en ondertussen zit dat vocht in je huis. In onze verbouwing werkten we met een droge opbouw en testten daar twee systemen: één met een dragende vulling (fermacell) en één met een niet-dragende vulling (kurksnippers van wijnkurken en staenisroosters). Als er ooit een probleem optreedt met een leiding, is die nog makkelijk te bereiken. Een voordeel van deze droogbouwmethode is dat ze comfortabel faseren van je verbouwing toelaat en droogtijden geen rol spelen.
Circulair verbouwen is ook bestaande structuren behouden als het kan. In materialen zit waardevolle energie opgeslagen. Afbreken en heropbouwen eist opnieuw energie.
Duurzaamheid
Wat is duurzaamheid voor mij? Wat we doen als architecten moet een leven en langer meegaan. Duurzaamheid heeft dikwijls met circulariteit te maken. Een woning zo ontwerpen dat ze bijvoorbeeld aanpasbaar is aan alle levensfases. Gezondheid past daar ook in. De materialen die ik voorschrijf, zijn bijna altijd natuurlijk. Dat wil zeggen dat ze geen chemicaliën uitdampen en soms zelfs een weldadige invloed kunnen hebben, zoals hout en leem.
Nadenken over materialen is heel belangrijk. Materialen zijn kostbaar en door er respectvol mee om te gaan, nemen we ook niets af van toekomstige generaties. We mogen eindige bronnen niet verder uitputten.
Energie
Bij het ontwerpen vertrek ik vanuit de passiefbouwprincipes. Daarin speelt oriëntatie een belangrijke rol. Ik verbouw ik graag hoeves. Die zijn dikwijls goed georiënteerd. Elk gebouw heeft een eigen geschiedenis en vraagt een andere aanpak.
Bij de verbouwing van onze hoeve moesten de buitengevels aan de straatzijde blijven staan als beschermd dorpsgezicht. Voor de isolatie ervan kozen we voor cellenbeton met de hoogste isolatiewaarde, volledig ontkoppeld van de buitengevel die met speciale ankers gefixeerd is in vloer en wand. De spouw tussen de bestaande muur en deze nieuwe binnenmuur in cellenbeton is niet opgevuld.
Cellenbeton heeft als bijkomend voordeel dat het relatief makkelijk werkt voor zelfbouwers. Het kan in theorie worden gerecycleerd. Wij hadden oude cellenbetonstenen in onze constructie. Die zijn afgevoerd voor verwerking tot vloerisolatiekorrels, maar theorie en praktijk liggen soms ver uit elkaar. Jammer genoeg kon het oude pleisterwerk niet worden gescheiden, dat blijft een probleem. Behalve leempleister, die is terug oplosbaar.
We zijn volledig vrij zijn van fossiele brandstoffen. Een geothermische warmtepomp, gekoppeld aan een vloerverwarming verwarmt ons pand en zorgt voor sanitair warm water. In de zomer kan die ook voor passieve koeling zorgen.
Daarnaast zijn er zonnepanelen die voor elektriciteit zorgen. We hebben onderzoek gedaan naar een thuisbatterij. Momenteel vinden we dat nog niet rendabel. We voorzien een domoticasysteem om alles slim aan te sturen op de meest rendabele momenten.
Water
We voorzien zelf in ons watergebruik. Ons dak is voldoende groot om het water op te vangen voor twee grote putten van respectievelijk 10.000 en 20.000 liter. We willen dit water zuiveren tot drinkbaar water met een eenvoudige plantenfilter. We bestuderen of we ook ons afvalwater kunnen recupereren.
Financieel
Door een aantal arbeidsintensieve toepassingen zelf uit te voeren en sommige materialen geen extra afwerking te geven ligt in onze verbouwing de prijs per vierkante meter niet hoger dan in de standaardbouw.
©2023 Pixii - Het algemeen auteursrecht is van toepassing op bovenstaand materiaal. Gelieve ons te contacteren indien je onderstaand materiaal wil overnemen buiten de gebruikelijke citatie met bronvermelding.