Warmtepompen in complexe renovaties? Er is altijd een oplossing.
In het voorjaar van 2022 begon Pixii-lid Bart Mermans van Rooilijn Architectuur met de diepgaande renovatie van zijn eigen woning in de Antwerpse Zurenborgwijk.
Bart heeft de lat op het gebied van duurzaamheid zeer hoog gelegd. Hij gaat van het gas af, kiest voor bio-ecologische materialen en werkt volgens circulaire principes. De uitdaging blijkt bijzonder groot. Een warmtepomp is noodzakelijk om te kunnen verwarmen, maar geothermie is niet haalbaar. Wat zijn de alternatieven?
Deze vraag van Rooilijn Architectuur was een mooie gelegenheid voor Pixii om hierrond een inspiratiesessie te organiseren met Itho Daalderop, specialist in warmtepompen die radicaal inzet op energieneutraliteit. We delen graag een aantal markante inzichten uit een geanimeerd gesprek tussen twee Pixii-leden, met veel reacties uit het publiek.
Renovatie met respect voor erfgoedwaarde
Bart Mermans: Onze woning heeft een historisch karakter met elementen van erfgoedwaarde die we willen behouden. Dat maakt een renovatie die maximaal inzet op duurzaamheid er uiteraard niet eenvoudiger op. We krijgen te maken met uitdagingen die niet voorkomen in nieuwbouw of in een totaal gestripte oude woning.
Het is een rijwoning met plankenvloeren op houten roosteringen, behalve op het gelijkvloers. De oorspronkelijke plankenvloeren op de etages en plafonds met moulures moesten bewaard blijven. Ik merk dat er bij het streven naar maximale duurzaamheid zo veel hindernissen opduiken, dat een particulier wellicht zou afhaken. Ook als bouwprofessional had ik het soms moeilijk om mijn weg te vinden in adviezen van producenten, aannemers en studiebureaus die niet altijd gelijklopend waren.
Het is een hele zoektocht geweest, maar we gaan ervoor. Bouwen met een minimale milieu-impact vind ik een evidentie en een manier om je maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. We hebben niet willen redeneren van uit terugverdientijden maar budget speelt natuurlijk wel een rol.
Ik wil met dit verhaal nu al naar buiten komen om mensen te inspireren en te motiveren om radicaal duurzame keuzes te maken in hun renovatieproject.
Grondplannen - Voorgevel geïnventariseerd erfgoed - Water- en beerput op kelderniveau, goed voor 12000 liter wateropvang
Gevels, dwarse snedes
Aandachtspunten
Bart Mermans: De woning situeert zich in een dense stedelijke context. Dat beperkt je speelruimte. Het was praktisch onmogelijk een installatie voor grondboringen in de achtertuin te krijgen. We kiezen voor een luchtwater-warmtepomp, waarbij we veel zorg hebben besteed aan het vermijden van akoestische overlast.
Een ander belangrijk aandachtspunt bij dit soort renovaties zijn de aannemers. We werken met verschillende aannemers maar de vertrouwdheid van duurzame, circulaire bouwmethodes en materialen moet nog groeien bij veel vaklieden. Dit betekent dat meer coördinatie nodig is op de werf. Aannemers moeten andere werkmethodes omarmen, dat is een leerproces.
Verwarming
Bart Mermans: Door de houten plankenvloeren op de verdiepingen te hergebruiken met behoud van de bestaande vloerniveaus, was vloerverwarming daar geen optie. Na veel wikken en wegen is onze keuze gevallen op ventiloconvectoren als afgiftesysteem voor verwarming en koeling. Radiatoren hadden volgens onze inschattingen te groot moeten zijn om voldoende warmteafgifte te bekomen. Op het gelijkvloers hebben we wel vloerverwarming geïnstalleerd. Beide verwarmingssystemen krijgen hun warmte en koeling van een luchtwater-warmtepomp.
De compacte Vincent warmtepomp van Itho Daalderop zonder buitenunit, met boilervat, B61 x D61 cm.
Oplossingen
Christophe Debrabander: Ik vind dit een zeer interessante probleemstelling die overigens op heel veel woningen van toepassing is. Zeker in steden, met oudere woningen, moet je creatief durven denken en elke renovatie als een nieuw project bekijken omdat de uitgangscondities sterk kunnen verschillen. Wij bieden een totaalbegeleiding zodat een opdrachtgever niet zelf de puzzel moet leggen uit input van diverse specialisten. Dat omvat warmteverliesberekeningen, studie voor de geothermische boringen, dimensioneringsstudie, keuze van types warmtepompen en ventilatie en advies over afgiftesystemen.
Compactheid
Christophe Debrabander: Compactheid van de installatie is heel belangrijk bij renovatie. Als je een woning niet verregaand stript en je rekening wil houden met bestaande interieurelementen, is de zoektocht begonnen. Wij zetten vanaf 2023 een luchtwater-warmtepomp in de markt die zonder buitenunit functioneert op basis van natuurlijk koelgas. Meer informatie over deze Vincent-warmtepomp vind je op deze pagina.
De voordelen voor diepgaande renovaties liggen met dit type warmtepomp voor de hand. Je wint dakruimte want er zijn geen buitenunits en je hebt geen akoestische overlast te vrezen. Met dimensies van 61 x 61 cm is ze makkelijk in te bouwen, desgewenst in combinatie met een bijpassend boilervat. Bovendien is ze zowel geschikt voor nieuwbouw, energetische renovatie en hybride opstellingen, een ideaal model dus voor een gefaseerde renovatie.
©2023 Pixii - Het algemeen auteursrecht is van toepassing op bovenstaand materiaal. Gelieve ons te contacteren indien je onderstaand materiaal wil overnemen buiten de gebruikelijke citatie met bronvermelding.