Rondetafel: "Hoe koolstofneutraal is hout in de bouw?"

Houtbouw wordt meer en meer naar voren geschoven als een belangrijke hefboom om de klimaatdoelstellingen te realiseren. Reden te over om dit statement kritisch tegen het licht te houden. Jolien Paeleman, opleidingsingenieur bij Pixii, zorgde voor een geanimeerde rondetafel met een lezing over koolstofneutraliteit en houtbouw. Pixii-lid Fedustria was de welwillende gastheer voor onze leden en bestuurders. Fedustria is de sectororganisatie voor de Belgische textiel-, hout- en meubelbedrijven, kortom de perfecte locatie voor dit event.  

Koolstofcyclus en koolstofopslag 

Sinds de Industriële Revolutie, die werd voorgestuwd door fossiele brandstoffen, is de hoeveelheid CO2 (als broeikasgas en zijn equivalenten) in de atmosfeer enorm gestegen, waardoor de aarde gevaarlijk opwarmt. Bossen en bomen zorgen voor koolstofopslag in biomassa en in de bodem. Ze kunnen op lange termijn (decennia) deze hoeveelheid CO2 doen dalen.  

Dit mechanisme kan hout tot een interessant bouwmateriaal maken om een deel van de CO2 die in hout is opgeslagen, voor minstens de levensduur van het gebouw daar te houden. Indien het hout, of het ervan afgeleide product, niet wordt verbrand na uitgebruikname en ontmanteling, kan het door hergebruik zelfs blijven fungeren als CO2-opslagbuffer. Maar daartoe dient aan heel wat voorwaarden te worden voldaan. 

Is hout wel klimaatvriendelijk? 

Het aandeel vastgezette CO2 in hout is afhankelijk van de houtsoort. In meest gebruikte soorten voor constructiehout kunnen we uitgaan van ongeveer 50 procent koolstof (per droog gewicht). Een houten constructie lijkt dus een indrukwekkende hoeveelheid CO2 te bevatten. Maar het aandeel van een gevelde boom, dus het bovengrondse hout, dat in een gebouw wordt verwerkt is 30 tot 50 procent.  

De wortels blijven na de kap in de grond achter, dat betekent een vrijstelling van CO2. Ook takken en ander hakhout dat men op de grond laat liggen, zijn een bron van vrijkomende CO2. De schors en het zaagsel worden vaak gebruikt als brandstof om het hout te drogen, wat opnieuw uitstoot van CO2 betekent.  

In het allerbeste geval wordt slechts 50 procent van de biogene koolstof van een boom vastgezet in een gebouw, de andere helft is CO2-uitstoot.

Koolstofneutraal bouwen en renoveren

Bereid je voor op een klimaatpositieve toekomst en duik in het wat en hoe van koolstofbewust ontwerpen en bouwen.

PixiiJolien Paeleman

Ook duurzame houtkap is niet koolstofneutraal. De meeste studies die dit wel claimen, houden geen rekening met de reële emissies gerelateerd aan houtkap. Bij duurzame houtkap komt de hoeveelheid hout tijdens één jaar geoogst overeen met de groei van het bos in dat jaar. De aanwezige hoeveelheid opgeslagen koolstof in het bos blijft constant. Maar vergeleken met een scenario waarin het bos met rust wordt gelaten, is de hoeveelheid opgeslagen koolstof wel degelijk kleiner in een geëxploiteerd bos. Zelfs als in duurzaam geëxploiteerde bossen het totale bosareaal niet kleiner wordt na een jaar, is er toch verlies aan opgeslagen koolstof vergeleken met een ongestoord bos. 

Wat met plantages in de tropen? Bij voldoende hoge opschaling van gebruik van hout in constructie (70 procent) en sourcing van hout uit tropische plantagebossen is in theorie grote CO2-reductie mogelijk, maar dit biedt geen voordelen voor biodiversiteit. Bovendien is watergebruik van deze plantages zeer hoog en is er onvoldoende uitbreidingsmogelijkheid. De uitbreiding van dit areaal brengt het landbouwareaal voor voedselproductie in het gedrang. 

 Conclusies 

Zowel oude onbeheerde bossen als houtproducten met een lange levensduur zijn goede plaatsen om koolstof op te slaan. Het gebruik van constructiehout is een betere manier om koolstof uit de atmosfeer te houden dan hout te gebruiken of verwerken tot brandstof, papier, pulp of bouwproducten met een kortere levensduur, zoals isolatie en afwerking. 

Voorwaarden voor effectiviteit van gebouwen als koolstofreservoirs zijn: 

• Houtproducten uit duurzaam bosbeheer (geen oude natuurlijke bosecosystemen mogen verloren gaan als gevolg van exploitatie). 
• Elementen hebben een zo lang mogelijke levensduur, in hun oorspronkelijk geheel als gebouwstructuur of in hun afzonderlijke herbruikbaarheid (losmaakbaar en opnieuw in te zetten zonder waardeverlies). 
• Hout voorschrijven volgens specifieke toepassing: geen hoge sterkteklassen nodig voor niet-dragende wanden. 
• Efficiënt gebruik en maximaal waardebehoud van houtproducten: nood aan out-of-the-box denken. 

Download presentatie met referenties 

Meer weten? In onze presentatie vind je bij alle relevante slides de referenties voor de geciteerde cijfers en bronnen. Je kan ze hier downloaden:

Met dank aan onze aanwezige leden:

• De Noordboom
• B-bouwadvies
• Carpentier Hardwood Solutions
• Archipelago architects
• Wood Architects
• Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen
• Rooilijn Architectuur
• VIBE
• Gevelinzicht ingenieur architecten
• ISOPROC
• murmuur architecten
• Van Hirtum Geudens
• ISOVER
• Fedustria