BAUPHI te gast op de Expert Day – Energie-efficiënt erfgoed

Jelle Langmans is gespecialiseerd in projectbegeleiding en adviezen op vlak van hygrothermische prestatie-analyses van bouwdelen, energie en comfort in gebouwen. Om alvast in Expert-Day-sfeer te komen, lichten we een tipje van de sluier van wat je die dag van Jelle mag verwachten.

Na-isoleren van erfgoedgebouwen. Het lijkt ons een letterlijke en ingewikkelde “bouwknoop” te zijn. Hoe begin je aan zoiets?

Jelle: “Inderdaad. Elk studie is anders. De bouwperiode, het type metselwerk en baksteen, het gebruikte metselverband, de detaillering en staat van de gevel hebben allen hun invloed op de aanpak van het project. Ze bepalen in sterke mate het vochtgedrag van de wanden en dus ook hoe de wand zal reageren op de toevoeging van binnenisolatie. Daarom zijn onze studies ook zo belangrijk. Ze geven de betrokken aannemers en architecten de nodige inzichten om de juiste beslissingen te kunnen maken. En dat is belangrijk, want je wil uiteindelijk erfgoedgebouwen zo goed mogelijk bewaren.”

Is binnenisolatie dan de enige mogelijkheid?

Jelle: “In veel gevallen wel. Het hangt af van de beschermingsstatus, opbouw en staat van het metselwerk. Maar in alle gevallen waar de buitengevel beschermd is, is isoleren aan de binnenzijde de enige oplossing aangezien spouwmuren ook vaak ontbreken bij dit type van gebouwen. Langs de binnenkant is er vaak meer flexibiliteit voor aannemers en architecten zodat een oplossing meestal wel gevonden kan worden. Moeilijk wordt het pas echt als ook de binnenzijde beschermd is of binnenisolatie geen optie door is andere omstandigheden (risico op vorstschade, houtrot vloeren of regendoorslag). In dergelijke gevallen kan er eventueel gecompenseerd worden in niet-beschermde bouwdelen, al blijft het dan moeilijk om een aanvaardbare energieprestatie en comfort realiseren.”

Ik kan me voorstellen dat er projecten zijn met bijvoorbeeld oude (beschermde) loodglasramen. Is het dan wel zinvol om de muren te isoleren?

Jelle: “Inderdaad, de kosten voor muurisolatie zijn vaak niet te verantwoorden als de bestaande loodglasramen niet vervangen mogen worden. De reductie in transmissieverliezen door de binnenisolatie is dan vaak te verwaarlozen met de warmteverliezen door de bestaande ramen. Anderzijds is het wel vaak toegestaan om voorzetramen te gebruiken. Die kunnen mooi aangesloten worden. Een ander probleem dat je soms bij erfgoedprojecten ziet, is dat ze wel vervangen mogen worden maar het uitzicht identiek moet blijven. Hierdoor kunnen er dus geen ventilatieroosters ingebouwd worden wat dan weer leidt tot creatieve oplossingen om ventilatietoevoer op een andere plaats in te gevel te voorzien.”

Op welke projectstudie blik je met de meeste trots terug?

Jelle: “De boeiendste projecten zijn diegene waarop in de loop van de jaren tal van ingrepen zijn uitgevoerd, vaak toen het goed nog niet beschermd was. Hier is de puzzel dan nog iets complexer en starten we met archiefonderzoek om te achterhalen welke eventuele

behandelingen/renovaties reeds hebben plaatsgevonden maar ook wat het gebouwgebruik was. Aan de hand van gerichte proeven in-situ en materiaalonderzoek gaan we dan na wat het verleden van gebouw is.  Een mooi voorbeeld hier van zijn de Fierensblokken in de Nationalestraat in Antwerpen. Dit modernistisch gebouw uit de jaren 30 vertoont tal van vochtproblemen omwille van de gebruikte baksteen en wandopbouw. In het verleden zijn er verschillende maatregelen getroffen om deze problemen aan te pakken, vaak met een omgekeerd effect. Voor je in dergelijk project aan binnenisolatie kan denken moeten alles goed in kaart gebracht worden.”

Tijdens de Expert Day tracht Jelle aan de hand van concrete gevalstudies een duidelijke kijk te brengen op de complexiteit van vochttransport bij historisch metselwerk, en hoe hiermee om te gaan bij de keuze van binnenisolatie. Hierbij ligt de focus op de verschillende stappen van het proces om tot een duurzame oplossing te komen rekening houdend met de vaak zeer specifieke randvoorwaarden die erfgoedprojecten met zich meebrengen.