"We kozen voor een radicale, diepgaande renovatie."
In juni 2022 was deze gerenoveerde oude rijwoning op de Mechelse ring ver genoeg afgewerkt om het E-peil te laten berekenen.
De resultaten zijn van topniveau: het volledige Energieprestatiecertificaat vind je hieronder.
Voor Frederik Fossé is futureproof bouwen en renoveren een uitdaging waarin hij zijn passie voor architectuur en wetenschap kan combineren. "Kijk naar die hittegolven, droogte, wateroverlast ... we zien de gevolgen van de klimaatverandering sneller dan we wensen op ons afkomen", zegt Frederik Fossé. "Met een mondiale CO2-uitstoot van bijna 40 procent zijn gebouwen en de bouw samen ontzettend koolstofintensief, maar tegelijk liggen hier grote kansen om die uitstoot drastisch te verlagen. Door te kijken naar de materialen waarmee we bouwen, de energie die we gebruiken in onze woning, goede zonwering en koelende ventilatie te voorzien, hemelwater te hergebruiken enzovoorts.
Voor onze eigen woning kozen we voor een radicale, diepgaande renovatie. Hier kunnen onze kinderen opgroeien en kunnen we in alle levensfases blijven wonen." Op het ogenblik van dit interview (juli 2021) is de woning nog maar 10 maanden opnieuw in gebruik, dus definitieve cijfers of metingen van energetische prestaties zijn er nog niet. Maar alles wijst erop dat dit een quasi passiefwoning zal zijn, gerenoveerd met duurzame, bio-ecologische materialen en toepassing van zo veel mogelijk circulaire principes. "Het ziet er naar uit dat we tijdens deze eerste winter een 400 kWh elektriciteit gebruikt hebben voor verwarming van de woning", zegt Frederik Fossé.
"Het ziet er naar uit dat we tijdens deze eerste winter een 400 kWh elektriciteit gebruikt hebben voor verwarming van de woning."
"We wilden graag in of dicht bij het stadscentrum van Mechelen wonen en waren toch al enkele jaren op zoek naar een geschikte woning. In deze markt met almaar stijgende vastgoedprijzen was het bepaald geen gemakkelijke oefening om iets te vinden dat aan onze verwachtingen voldeed en binnen ons budget viel. Het is nog steeds opboksen tegen potentiële kopers die helemaal geen energetische renovatie plannen. Hoog tijd dat de energetische renovatieverplichting er ook voor residentiële gebouwen komt, zodat vastgoedprijzen getemperd worden? In 2020 hebben we dan deze rijwoning gevonden aan de Mechelse stadsring, op loopafstand van het station en het centrum. Een grote meerwaarde is een diepe stadstuin op het zuiden met een garage op het eind. Langs die garage kunnen we onze tuin ook betreden, wat heel handig is", legt Frederik Fossé uit.
Akoestiek
"In die schuin staande voorgevel heb ik zelf de raamdorpels gerecht zodat de nieuwe ramen echt horizontaal staan", zegt Frederik Fossé. "De uitvoering van de ramen in de voorgevel heeft bloed, zweet en tranen gekost. Omdat we langs een lawaaierige stadsring wonen, hebben wij advies gevraagd aan een akoestisch ingenieur. Akoestiek is een onderschat gegeven in architectuur. Om een goed akoestisch comfort te bereiken hebben we op de eerste verdieping, waar onze zithoek is, en tweede verdieping met de kinderkamers, telkens twee ramen achter elkaar geplaatst met een tussenafstand van ongeveer 20 cm. Elk raam heeft een dubbele beglazing waarbij de binnenste beglazing dan nog eens akoestisch gelaagd is. Thermisch gezien isoleert dit nog beter dan een drievoudige beglazing, en akoestisch is het resultaat fantastisch. Ik heb zelf wel veel werk gehad om de aansluiting tussen de raamkaders en de bakstenen muur akoestisch te isoleren met rotswol en loodslabben."
Binnenisolatie
De houtskeletstructuur achter de voorgevel werd geïsoleerd tussen de stijlen met ingeblazen cellulosevlokken en volledig luchtdicht afgedicht met een dampremmende folie. Die luchtdichtheid is noodzakelijk om condensatie en daarmee verbonden vochtproblemen en schimmelvorming te vermijden. Na die eerste isolatielaag is een elektrospouw geplaatst waarin de leidingen lopen, geïsoleerd met vlas- of houtwol. Zo moet de luchtdichte folie niet worden doorboord voor de leidingen en aansluitingen. Als afwerkingsplaat werd gekozen voor Fermacell.
Verwarming, koeling en zonwering
Als verwarmingsbron viel de keuze op een geothermische warmtepomp. De langgerekte stadstuin bood net genoeg plaats voor vier boringen die op een voldoende afstand van elkaar zitten. Die aardwarmte wordt door de warmtepomp verhoogd in temperatuur en circuleert door het vloerverwarmingssysteem in de dekvloer van de benedenverdieping, tegelijk de enige aanzienlijke thermische massa in de woning. Op de etages en de zolder is plafondverwarming toegepast in speciale klimaatpanelen met ingefreesd leidingencircuit. In de zomerperiode kan dit systeem ook voor koeling zorgen. Plafondkoeling heeft een hoger rendement dan vloerkoeling.
Op de zuidelijke achtergevel zijn voor alle ramen buitenzonweringen voorzien die desgewenst met een automatische sturing (op basis van een zon- en windsensor) kunnen worden geactiveerd. Op alle gewenste deur- en raamopeningen is ook een insectenwering voorzien, zodat er ongestoord intensieve ventilatie en nachtkoeling kan toegepast worden. (Lees verder onder de woningfiche.)
Woningfiche
Buitenafmetingen
- Gevelbreedte: 5,5 m
- Gelijkvloers: 5,5 x 15 m
- Eerste, twee verdieping en zolder: 5,5 x 9 m
- Beschermd volume (conform EPB): 740 m³
- Brutovloeroppervlakte (conform EPB): 206 m²
- Nettovloeroppervlakte (excl. buitenmuren, incl. binnenmuren): 170,5 m²
- Berekend warmteverlies van de volledige woning (transmissie-, ventilatie- en infiltratieverliezen): 3275 W bij een buitentemperatuur van -8°C en een binnentemperatuur van 21°C.
- 90 m³ cellulose isolatie in daken, gevels, scheimuren, dragende binnenmuren, verdiepingsvloeren en trap boven kelder.
- 16,5 m³ vloerisolatie EPS250 op het gelijkvloers, 3 geschrankte lagen van 8 cm dik.
- Totaal effectief elektrisch verbruik voor het 1e jaar na ingebruikname: ± 3650 kWh all-in (verwarming, sanitair warm water, ventilatie, koken, verlichting, huishoudtoestellen,…) Voor de ontbrekende maanden werd het elektrisch verbruik van maanden met gelijkaardige omstandigheden bijgeteld. De opbrengst van de PV-installatie werd hierbij niet in mindering gebracht, het gaat dus wel degelijk om het effectieve verbruik.
Technieken
- Verwarming en passieve koeling: geothermische warmtepomp met vier geothermische sondes van elk 35 meter.
- Vloerverwarming en -koeling op de gelijkvloerse verdieping. As-op-as afstand van de leidingen: 10 cm. Afgiftevermogen (verwarming) van 3555W bij een ontwerpregime van 34°C / 29°C en een kamertemperatuur van 21°C. Koelvermogen van 1565 W bij een aanvoertemperatuur van 18°C en een ruimtetemperatuur van 25°C.
- Plafondverwarming en -koeling op de etages en de zolder met klimaatpanelen. As-op-as afstand van de leidingen: 7,5 cm. Afgiftevermogen (verwarming) van 2800 W bij een ontwerpregime van 34°C / 29°C en een kamertemperatuur van 21°C. Koelvermogen van 2240 W bij een aanvoertemperatuur van 18°C en een ruimtetemperatuur van 25°C.
- Ventilatiesysteem D met warmterecuperatie (thermisch rendement 87% bij 400 m³/u, max. elektrisch opgenomen vermogen: 166W), gefilterde luchtaanvoer.
- Douche met comfortabele spaardouchekop (8L/min.) en warmteterugwinning uit het afvalwater met een rendement van 64,6%.
- 12 zonnepanelen, 3,84 kWp geïnstalleerd vermogen, met micro-omvormers: opbrengst tijdens het 1e volledige jaar (1 augustus 2020 – 31 juli 2021:): 4350 kWh. Zelfconsumptie (opbrengst van de PV-installatie die onmiddellijk gebruikt werd in de woning: 37%. Dit dient nog verbeterd te worden d.m.v. sturing.
- Wateropvang: 10.000 liter regenwater voor hergebruik (wasmachine, toiletspoeling en buitenkraantjes)
Water
Duurzaam omgaan met water is een van de pijlers in de visie van Frederik Fossé. "In de woning hebben we gescheiden circuits voor drinkwater en regenwater. Dat laatste dient om te wassen, het toilet door te spoelen enzovoorts. Het regenwatercircuit krijgt aanvoer vanuit twee verbonden reservoirs, ingegraven in de tuin, die samen 10.000 liter hemelwater kunnen opvangen. Maar momenteel krijgen we alleen aanvoer van een eigen hellend dak van 25 m2. Door een erfdienstbaarheidregeling voeren we ook water af van een naburig dak. Dat is echter voorzien van asbestleien en we willen geen water hergebruiken dat asbestvezels kan bevatten. We zullen helaas geduld moeten oefenen tot onze buur besluit zijn dak te vernieuwen. Ook op het gebouwtje waarin onze garage gelegen is liggen nog oude asbest golfplaten, dus dat is evenmin een optie tot we ook de vier andere eigenaars kunnen overtuigen om de dakbedekking gezamenlijk te vernieuwen.
Anderzijds hoort regenwater eigenlijk vooral gewoon in de grond te sijpelen in de plaats van na gebruik in de woning toch via de riolering weg te vloeien. Daarom bekijken we nog de mogelijkheden om aan grijswaterrecuperatie te doen: gebruikt water van douche, wastafels en wasmachine wordt daarbij lokaal gezuiverd door middel van een membraanfilter zodat het weer bruikbaar wordt om toiletten te spoelen en voor de wasmachine. Zo blijft zoveel mogelijk regenwater beschikbaar voor tuin en daktuin.
Monitoring en sturing
"Iets wat ik graag nog meer zou integreren in deze woning, is monitoring en sturing van het energetisch verbruik", zegt Frederik Fossé. "Ik ben me samen met m’n installateur aan het informeren over welk energiebeheerssysteem we best plaatsen, rekening houdend met de elektriciteitsproductie van de PV-panelen, de smart-grid ready warmtepomp en eventuele thuisbatterij. Bedoeling is om energieproductie en simultaan gebruik zo rationeel en voordelig mogelijk op elkaar te kunnen afstemmen. Zonder dat je er zelf altijd mee bezig moet zijn. Het moet dus eenvoudig maar robuust zijn. Mettertijd overweeg ik ook een laadpunt voor een elektrische auto te installeren in de garage, de bekabeling vanuit de woning naar de garage is daarvoor reeds aangelegd. Binnen een aantal jaren zijn die voertuigen hopelijk voor iedereen betaalbaar. Of we delen er een met een aantal buren. Net zoals we in de toekomst ook aan energiedelen kunnen doen."
Steunmaatregelen
"Voor diepgaande renovaties bestaan er een aantal interessante subsidiemechanismes", zegt Frederik Fossé, "maar die zijn we helaas mislopen. Doordat we ook de verdiepingsvloeren, die 10 cm scheef gezakt waren, vernieuwd hebben, catalogeerde de BTW-administratie de werken als ‘afbraak en wederopbouw’. Daardoor wordt onze verbouwing als een nieuwbouw beschouwd, waardoor we veel premies voor renovatie niet konden aanvragen. Denk bijvoorbeeld aan 4000 euro voor de plaatsing van een geothermische warmtepomp. Geothermische boringen laten uitvoeren in een volledig ommuurde stadstuin is geen sinecure en kost dus meer dan bij een vrijstaande woning.
Een rijwoning in de stad grondig verbouwen is een pak complexer en kostenintensiever dan een vrijstaande woning buiten de stad. En aaneengesloten bebouwing heeft een lagere maatschappelijke kost dan vrijstaande bebouwing. Waarom worden de steunmaatregelen dan gewoon op één hoop gegooid?
Wij zijn bijvoorbeeld grote sommen kwijtgespeeld aan inname van de openbare weg. Bij aanvang van de werken was het in Mechelen zo dat je een hoger tarief betaalde wanneer je betalende parkeerplaatsen innam dan bij niet-betalende parkeerplaatsen. Ondertussen is dat wel min of meer gelijkgesteld. Of je nu een grondige, energetische renovatie uitvoert - die nu eenmaal tijd vergt - of je doet wat opsmukwerken: je betaalt dezelfde dagprijs per m². Daardoor loopt de rekening hoog op, geld dat je niet kan spenderen aan energiezuinige maatregelen.
Wat kost het?
- Geothermische boringen: 6600 euro excl. btw
- Klimaatpanelen: 2940 euro excl. btw (materiaalprijs) voor 56 m²
- Vloerverwarming: 1990 euro excl. btw (materiaalprijs) voor 46 m²
- Warmtepomp met RVS boiler van 180 l: 9128 euro excl. btw (materiaalprijs)
- PV-panelen met micro-omvormers (garantie 20 jaar) en online monitoring: 6630 euro excl. btw (geplaatst)
- Ventilatiesysteem D met warmterecuperatie: 8990 euro excl. btw (geplaatst)
- Douchewarmtewisselaar: 550 euro excl. btw (materiaalprijs)
- Regenwaterinstallatie: 1150 euro excl. btw (materiaalprijs voor pomp, 3-voudige filter, collector en leidingen)
- Cellulose isolatie, ingeblazen: 5450 euro excl. btw
- Buitenschrijnwerk waarvan een heel deel met akoestisch gelaagde beglazing: gemiddeld 820 EUR/m² excl. btw (geplaatst)
©2023 Pixii - Het algemeen auteursrecht is van toepassing op bovenstaand materiaal. Gelieve ons te contacteren indien je onderstaand materiaal wil overnemen buiten de gebruikelijke citatie met bronvermelding.